မြောက်ဦးခေတ်ရခိုင်ပြည်သုံးအမြောက်ကြီ

​မြောက်​ဦး​ခေတ်​ရခိုင်​ပြည်​သုံးအ​မြောက်​ကြီးများနှင့်
အ​မြောက်​​ပေါ်တွင်​ ​ရေးထိုးထားသည့်ကမ္ပည်းစာများ

_​ကျော်​မင်းထင်​_

ခရစ်​နှစ်​ ၁၄၃၀ မှ ၁၇၈၅ အထိ ထွန်းကားခဲ့​သော ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​ကို ​ယေဘုယျအားဖြင့် အပိုင်းသုံးပိုင်းခွဲခြား​လေ့ရှိကြသည်​၊ ​မြောက်​ဦးတည်​​ထောင်​​သော ၁၄၃၀ မှ ၁၅၃၀ ပြည့်လွန်​နှစ်​များအထိကို ပထမ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​ တန်​ခိုးထွားချိန်​ဖြစ်​သည့် ၁၅၃၀ ပြည့်လွန်​နှစ်​များမှ ၁၆၃၈ အထိကို ဒုတိယ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​နှင့် ၁၆၃၈ မှ ​မြောက်​ဦးမြို့​တော်​ကျဆုံးချိန်​ဖြစ်​သည့် ၁၇၈၅ အထိကို တတိယ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​အဖြစ်​ ​ယေဘုယျသတ်​မှတ်​ကြပါသည်​၊

ပထမ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​ကာလသည်​ တိုင်းပြည်​ထူ​ထောင်​ဆဲကာလဖြစ်​ပြီး ရခိုင်​ပြည်​နှင့် နယ်​ချင်းထိစပ်​​နေသည့် ဘင်္ဂါ​ဒေသအား ရခိုင်​ဘုရင်​တို့ ရံဖန်​ရံခါ တိုက်​ခိုက်​မှုများရှိခဲ့​သော်​လည်း ကာလရှည်​ကြာစွာ နယ်​​မြေသိမ်းပိုက်​မှုများ မပြုလုပ်​နိုင်​ခဲ့​ပေ၊ဒုတိယ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​တွင်​ မင်းဗာဘုရင်​၏ ဘင်္ဂါ​ဒေသ စစ်​တ​ကောင်းနယ်​အား နယ်​​မြေချဲ့ထွင်​ ပိုင်​စိုးခြင်းနှင့်အတူ ရခိုင်​ဘုရင်​နိုင်​ငံသည်​ တန်​ခိုးကြီးထွားခဲ့ပါသည်​၊ ဤဒုတိယ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​တွင်​ ​ပေါ်တူဂီများနှင့် ထိ​တွေ့ဆက်​ဆံခဲ့ပြီး ဥ​ရောပ၏​ခေတ်​​ပေါ်လက်​နက်​များကို ရရှိခဲ့ကာ ​ခေတ်​မီကာကွယ်​​ရေးနည်းစနစ်​များအပါအဝင်​ ​ခေတ်​မီခံတပ်​တည်​​ဆောက်​​ရေး နည်းပညာများကိုပါ ပိုင်​ဆိုင်​ခဲ့သည်​၊ ဤ​ခေတ်​၏ထူးခြားချက်​မှာ ဘင်္ဂါ​ဒေသကို သိမ်းပိုက်​အုပ်​စိုးနိုင်​ခြင်း မြန်​မာဘုရင်​၏ကျူး​ကျော်​စစ်​ကို တွန်းလှန်​နိုင်​ခြင်းနှင့် ​အောက်​မြန်​မာပြည်​၏ မြို့​တော်​ဖြစ်​​သော ပဲခူးကိုသိမ်းပိုက်​နိုင်​ခဲ့ခြင်းပင်​ဖြစ်​သည်​၊ ဒုတိယ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​တွင်​ ရခိုင်​၏ နိုင်​ငံ​ရေး စစ်​​ရေး စီးပွား​ရေးအင်​အား များစွာတိုးတက်​ခဲ့ပါသည်​၊ တတိယ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​ ခရစ်​နှစ်​ ၁၆၆၆ တွင်​ ရခိုင်​ပိုင်​ ဘင်္ဂါ​သေဒ၏ စစ်​တ​ကောင်းမြို့ မဂိုလက်​တွင်းသို့ကျဆင်းသွားပြီး​နောက်​ ရခိုင်​၏ စီးပွား​ရေးအင်​အား ဆုတ်​ယုတ်​သွားခဲ့သည်​၊ ထို​နောက်​ပိုင်းတွင်​ ပြည်​တွင်းမငြိမ်​မှုများ ကြုံ​တွေ့ဖြစ်​​ပေါ်လာခဲ့ပြီး ၁၇၈၅ တွင်​ ​မြောက်​ဦးမြို့​တော်​ကို မြန်​မာဘုရင်​၏တပ်​များက သိမ်းပိုက်​လိုက်​ခြင်းနှင့်အတူ ရခိုင်​တို့၏ ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​ အဆုံးသတ်​ခဲ့ပါသည်​၊ ဤ​ဆောင်းပါးတွင်​ ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​ ရခိုင်​ဘုရင်​တို့ပိုင်​ဆိုင်​ အသုံးပြုခဲ့သည့် အ​မြောက်​ကြီးများနှင့် အ​မြောက်​​ပေါ်တွင်​ ​ရေးထိုးထားသည့်စာများ အ​ကြောင်းကို တင်​ပြသွားပါမည်​၊

ရခိုင်​ပြည်​သုံးအ​မြောက်​များကို ပြည်​တွင်းထုတ်​နှင့် နိုင်​ငံခြားဖြစ်​ အ​မြောက်​များဟူ၍ ​ယေဘုယျခွဲခြားနိုင်​သည်​၊ နိုင်​ငံခြားဖြစ်​အ​မြောက်​များအဖြစ်​ ဥ​ရောပထုတ်​ ​ခေတ်​မီအ​မြောက်​နှင့် ဘင်္ဂါ​ဒေသမှ သိမ်းပိုက်​ရရှိသည့်အ​မြောက်​များကို​တွေ့မြင်​ရသည်​၊ရခိုင်​တို့ ပဲခူးကိုသိမ်းပိုက်​ရာမှရရှိ​သော ယိုးဒယားအ​မြောက်​ကြီးများကိုလည်းမှတ်​တမ်းများတွင်​​တွေ့ရသည်​၊ ရခိုင်​ပြည်​သုံး အ​မြောက်​များတွင်​ ​ကြေးအ​မြောက်​နှင့် သံအ​မြောက်​ နှစ်​မျိုးကို အဓိက​တွေ့ရပြီး ​မြေပြင်​သုံး အ​မြောက်​နှင့် စစ်​​သ​င်္ဘောသုံး အ​မြောက်​ဟူ၍လည်း ခွဲခြား​တွေ့မြင်​နိုင်​ပါသည်​၊

ရခိုင်​ အ​မြောက်​ကြီးများ အ​မြောက်​ဆံများကို ရခိုင်​ပြည်​နယ်​တွင်းရှိ ပြတိုက်​များတွင်​ ပြသထားရှိသည်​၊ စစ်​​တွေပွိုင့် မန္တ​လေးနန်းတွင်း တပ်​မ​တော်​စစ်​သမိုင်းပြတိုက်​ စ​ကော့တလန်​ပြည်​ အီဒင်​ဘရာမြို့နှင့် အိန္ဒိယနိုင်​ငံ မဒရပ်​ပြတိုက်​တို့တွင်​ ရခိုင်​အ​မြောက်​ကြီးများကို​တွေ့မြင်​နိုင်​ပါသည်​၊ ဤအ​မြောက်​ကြီးများမှ​နေ၍ ရခိုင်​ဘုရင်​တို့၏ စစ်​​ရေးစွမ်းရည်​ကို တစ်​စိတ်​တစ်​​ဒေသ လှစ်​ပြလျက်​ရှိ​နေသည်​ဟုလည်းဆိုနိုင်​မည်​ ဖြစ်​ပါသည်​၊

(က) ရခိုင်​ဘုရင်​ သီရိသုဓမ္မရာဇာ ဒါကာမှ သိမ်းပိုက်​ရရှိသညိ့ မဂို အ​မြောက်​

ဤအ​မြောက်​ကို ယခုအခါ အိန္ဒိယနိုင်​ငံ မဒရပ်​မြို့ (ယခုအ​ခေါ် ချင်​နိုင်းမြို့)ရှိ အစိုးရပြတိုက်​ (The Government Museum. Chennai_
ယခင်​ မဒရပ်​ပြတိုက်​)တွင်​ ပြသထားရှိသည်​၊ မူလက မဂိုတို့ အသုံးပြုခဲ့သည့် သံအ​မြောက်​ကြီးဖြစ်​ပြီး ရခိုင်​ဘုရင်​ သီရိသုဓမ္မရာဇာ ဒါကာမြို့ကို သိမ်းပိုက်​စဉ်​က ရရှိ​ကြောင်း ​ရေးထိုးထားသည့် ရခိုင်​အက္ခရာမှတ်​တမ်း ကမ္ပည်းစာကို အ​မြောက်​​ပေါ်တွင်​ ​တွေ့ရသည်​၊ ဤအ​မြောက်​စာကို ပြင်​သစ်​နိုင်​ငံ အ​ရှေ့တိုင်းပညာရပ်​များ ​လေ့လာ​ရေးဌာန (EFEO)က မှတ်​တမ်းပြုစုလျက်​ရှိသည့် ရခိုင်​​ကျောက်​စာကမ္ပည်းစာ အညွန်းစာရင်းတွင်​ ကတ်​တ​လောက်​နံပါတ်​( A_ 253) အဖြစ်​ မှတ်​တမ်းတင်​ထားသည်​၊

ဒုတိယ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​ ရခိုင်​ဘုရင်​ဖြစ်​​သော သီရိသုဓမ္မရာဇာသည်​ ၁၆၂၂ မှ ၁၆၃၈ အထိ ​မြောက်​ဦးထီးနန်းတွင်​ စိုးစံခဲ့သည်​၊ ရခိုင်​တွင်​ သီရိသုဓမ္မရာဇာ နန်းတက်​ချိန်​တွင်​ ဘင်္ဂါ​ဒေသအတွင်း မဂိုတို့၏ နန်းတွင်း​ရေးများ ရှုပ်​​ထွေးလျက်​ရှိပြီး မဂိုဘုရင်​၏သား​တော်​ ရှားဂျဟန်​က ဘင်္ဂါ​ဒေသကို ပိုင်​စိုးနိုင်​ရန်​ ပုန်​ကန်​လျက်​ရှိ​နေသည်​၊ ၁၆၂၃ တွင်​ မဂိုမင်းသား ရှားဂျဟန်​သည်​ ဘင်္ဂါ​ဒေသ၏ မဂိုဘုရင်​ခံကိုတိုက်​ခိုက်​​အောင်​နိုင်​သည်​၊ ၁၆၂၄ တွင်​ ရခိုင်​ဘုရင်​ သီရိသုဓမ္မရာဇာသည်​ ဒါကာသို့ သံအဖွဲ့တစ်​ခုကို​စေလွတ်​ခဲ့ပြီး မဂိုဘုရင်​အား ပုန်​ကန်​​နေသည့် မင်းသား ရှားဂျဟန်​ဘက်​မှ ရပ်​တည်​​ကြောင်းပြသခဲ့သည်​၊ ဒါကာသို့ သံအဖွဲ့မလွတ်​မီ မဂိုနန်းတွင်း​ရေး ပဋိပက္ခကာလအတွင်း ၁၆၂၃ တွင်​ ရခိုင်​ဘုရင်​သည်​ ဘင်္ဂါ​ဒေသသို့ ဝင်​​ရောက်​တိုက်​ခိုက်​ခဲ့ပြီး ဘင်္ဂလီ​ကျေးကျွန်​ သုံး​သောင်းခန့်ကိုဖမ်းဆီးခဲ့​ကြောင်း ဒတ်​ချ်​မှတ်​တမ်းများကပြဆိုသည်​၊ မဂိုမင်းသား ရှားဂျဟန်​သည်​ ဒါကာမှ​နေ၍ မဂိုထီးနန်းကို ရယူရန်​ ဆက်​လက်​ကြိုးပမ်းသည်​၊ ရှားဂျဟန်​သည်​ ဘီဟာနယ်​ကို သိမ်းပိုက်​နိုင်​​သော်​လည်း ၁၆၂၄ ​အောက်​တိုဘာလအတွင်း အာဂရာတိုက်​ပွဲတွင်​ အ​ရေးနိမ့်ခဲ့သည်​၊ ဒါကာမှ ပုန်​ကန်​သူ မင်းသား ရှားဂျဟန်​ ရှုံးနိမ့်ပြီး​နောက်​ မဂိုဘုရင်​သည်​ ဒါကာတွင်​ရုံးစိုက်​သည့် ဘင်္ဂါ​ဒေသဘုရင်​ခံအဖြစ်​ ဂျဟန်​ဂိရ်​ကို ခန့်အပ်​သည်​၊ သို့​သော်​ ဂျဟန်​ဂိရ်​သည်​ သူ၏သားဖြစ်​သူ ခန်​နာဟ်​ဇတ်​ခန်​ကို ဘင်္ဂါဘုရင်​ခံအဖြစ်​ဆက်​လက်​လွှဲ​ပြောင်း၏၊ ဤသို့​သောမငြိမ်​မသက်​မှုများအတွင်း ရခိုင်​ဘုရင်​သည်​ ဘင်္ဂါ​ဒေသကို အကြိမ်​များစွာ ဝင်​​ရောက်​တိုက်​ခိုက်​ခဲ့သည်​ဟု ဒတ်​ချ်​မှတ်​တမ်းများက ဆိုသည်​၊ သီရိသုဓမ္မရာဇာသည်​ မဂိုပိုင်​ သီရိပူရ်​ကို သိမ်းပိုက်​ပြီး ဘင်္ဂါနယ်​မှ ​ကျေးကျွန်​တစ်​​သောင်းခန့်ကို ဖမ်းဆီးခဲ့​ကြောင်း ၁၆၂၅ ဒီဇင်​ဘာ ၅ ရက်​​နေ့ ရက်​စွဲပါ ဒတ်​ချ်​မှတ်​တမ်းတစ်​ခုတွင်​​တွေ့ရသည်​၊ ရခိုင်​တို့၏ ခြိမ်း​ခြောက်​တိုက်​ခိုက်​မှုများ​ကြောင့် ဘင်္ဂါဘုရင်​ခံ ခန်​နာဟ်​ဇတ်​ခန်​သည်​ ဒါကာတွင်​ရုံးမစိုက်​ရဲ​ချေ၊ ထို့​ကြောင့် သူ၏လက်​​ထောက်​နှစ်​ဦးကိုသာ ဒါကာမြို့ဝန်​အဖြစ်​ခန့်အပ်​ ရုံးစိုက်​​စေခဲ့သည်​၊ ၁၆၂၆ အ​စောပိုင်းတွင်​ ရခိုင်​ဘုရင်​သည်​ ဒါကာကို တိုက်​ခိုက်​ဖျက်​ဆီးသည်​၊ ထိုဖြစ်​ရပ်​​ကြောင့် ၁၆၂၆ ဇွန်​လတွင်​ ဘင်္ဂါဘုရင်​ခံနှင့် သူ၏လက်​​ထောက်​ ဒါကာမြို့ဝန်​များကို မဂိုဘုရင်​မှ ရာထူးမှ ဖယ်​ရှားခဲ့သည်​၊ ၁၆၂၆ ခုနှစ်​တွင်​ ရခိုင်​တို့၏ ဒါကာ​အောင်​ပွဲကို ၁၆၂၆ ဇွန်​လ ၄ ရက်​​နေ့စွဲပါ ဒတ်​ချ်​မှတ်​တမ်းက​ဖော်​ပြသည်​၊ မဂိုနန်းတွင်း ရာဇဝင်​တွင်​မူ မဂိုတို့၏ ဘင်္ဂါမြို့​တော်​ဖြစ်​​သော ဒါကာကို ရခိုင်​တို့ မည်​သို့မည်​ပုံ မီးရှိုးဖျက်​ဆီးပြီး ပတ်​ဝန်းကျင်​​ဒေသများကို လုယက်​ကာ ​ဒေသခံများကို ​ကျေးကျွန်​အဖြစ်​ ဖမ်းဆီးသွား​ကြောင်းများကို အ​သေးစိတ်​​ဖော်​ပြထားသည်​ကို​တွေ့ရသည်​၊

ယခု မဒရပ်​ပြတိုက်​တွင်​​တွေ့ရ​သော အ​မြောက်​မှာ ခရစ်​ ၁၆၂၆ ခုနှစ်​ဦးပိုင်းဖြစ်​သည်​ ရခိုင်​သက္ကရာဇ်​ ၉၈၇ အတွင်း ရခိုင်​ဘုရင်​ သီရိသုဓမ္မရာဇာ ဒါကာကို တိုက်​ခိုက်​စဉ်​က မဂိုတို့ထံမှ သိမ်းပိုက်​ရရှိခဲ့​သောအ​မြောက်​ ဖြစ်​ပါသည်​၊ အ​မြောက်​တွင်​ ရခိုင်​အက္ခရာ ရခိုင်​ဘာသာဖြင့် ​အောက်​ပါအတိုင်း စာ​ရေးထိုးထားသည်​၊

၁။ ၉ ၈ ၇ ခု ဆ င်​ ဖြူ ဆ င်​ နီ သ ခင်​ ဩိ သု ဒါ မ္မာ ရာ ဇာ ဒါ ဂာ ကို နိုင်​ ၍

၂။ ရာ ​တော်​ ပြု သှ်​ ​ပြော င်​

​ခေတ်​သစ်​အ​ရေးသားဖြင့် ​ဖော်​ပြရလျှင်​
၉၈၇ ခု (ခရစ်​နှစ်​ ၁၆၂၅_၂၆ ခန့်) ဆင်​ဖြူ ဆင်​နီ သခင်​ သီရိသုဓမ္မရာဇာ ဒါကာကို နိုင်​၍ ရ​တော်​ပြုသည့်​ပြောင်း (​ပြောင်း=အ​မြောက်​)ဟူ၍ ဖြစ်​ပါသည်​၊

(ခ) ရခိုင်​ဘုရင်​ မဒရာဇ်​ရာဇာ စစ်​တ​ကောင်းနှင့် ဒါကာမှ စစ်​ကူကို​ချေမှုန်းသည့်အ​မြောက်​

တတိယ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​ ရခိုင်​ဘုရင်​တစ်​ဦးဖြစ်​သည့် မဒရာဇ်​ရာဇာမင်းသည်​ ခရစ်​ ၁၇၃၇ မှ ၁၇၄၂ အထိ ​မြောက်​ဦးထီးနန်းကို စိုးစံခဲ့သည်​၊ သက္ကရာဇ်​ ၁၀၉၉ (ခရစ် ​၁၃၇၃) တွင်​ ​ရွှေနန်းသခင်​ မဒရာဇ်​ရာဇာဘွဲ့အမည်​ဖြင့် ဒင်္ဂါးသွန်းခဲ့သည်​၊ ရခိုင်​တို့သည်​ တတိယ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​အတွင်း ဘင်္ဂါ​ဒေသ စစ်​တ​ကောင်းနယ်​အား ခရစ်​ ၁၆၆၆ တွင်​ မဂိုတို့ထံ ဆုံးရှုံးသွားခဲ့​သော်​လည်း ​နောက်​ထပ်​ရာစုနှစ်​တစ်​ခုအကြာထိ ဘင်္ဂါ​ဒေသအတွင်းသို့ စစ်​ဆင်​​ရေးများဆင်​နွဲခဲ့​ကြောင်း ရခိုင်​ရာဇဝင်​များတွင်​ ​ဖော်​ပြပါရှိသည်​၊ ထင်​ရှား​သော အဖြစ်​အပျက်​များမှာ ရခိုင်​ဘုရင်​ စန္ဒဝိဇယရာဇာ ခရစ်​ (၁၇၁၀_၁၇၃၁) လက်​ထက်​ ဘင်္ဂါနယ်​အတွင်း စစ်​ချီတိုက်​ခိုက်​ခြင်း နရအဘယရာဇာမင်း (ခရစ်​ ၁၇၄၂_၁၇၆၁) လက်​ထက်​ ဘင်္ဂါနယ်​သို့ ဟရမားတိုက်​ရန်​ (harmad- ပင်​လယ်​ပြင်​လုယက်​တိုက်​ခိုက်​ခြင်းပြုရန်​) စစ်​ချီခြင်းများဖြစ်​ကြသည်​၊ စစ်​တ​ကောင်း ကျဆုံးပြီး​နောက်​ပိုင်းကာလဖြစ်​သည့် ခရစ်​ ၁၇၇၇ ခန့်တွင်​လည်း ဘင်္ဂါနယ်​အတွင်းသို့ ရခိုင်​တို့ဝင်​​ရောက်​စစ်​ချီခြင်းနှင့် ကျွန်​ဖမ်းခြင်းအဖြစ်​အပျက်​များကို အင်္ဂလိပ်​မှတ်​တမ်းတစ်​ခုတွင်​​တွေ့ရသည်​၊ သို့ရာတွင်​ မဒရာဇ်​ရာဇာမင်းလက်​ထက်​ စစ်​​ရေးနိုင်​ငံ​ရေး ​ဆောင်​ရွက်​ချက်​များနှင့်ပတ်​သက်​၍ ရခိုင်​ရာဇဝင်​များတွင်​ ​ဖော်​ပြထားသည်​ကို မ​တွေ့ရ​ပေ၊ ယခုတင်​ပြမည့်အ​မြောက်​တွင်​ ​ရေးထိုးထား​သော ကမ္ပည်းစာအရ မဒရာဇ်​ရာဇာမင်း လက်​ထက်​တွင်​လည်း ဘင်္ဂါနယ်​သို့ရခိုင်​တို့ ခရစ်​နှစ်​ ၁၇၄၁ (သက္ကရာဇ်​ ၁၁၀၃) အတွင်းက စစ်​ချီခဲ့​ကြောင်း အ​ထောက်​ထားအသစ်​ရရှိပါသည်​၊

မဒရာဇ်​ရာဇာမင်း၏ အမတ်​​တော်​ ​သေနာပတိ ဘင်္ဂါနယ်​အတွင်းသို့ စစ်​ချီရာတွင်​ အသုံးပြုခဲ့သည့်အ​မြောက်​ကို ​မြောက်​ဦးမြို့ ​ရှေး​ဟောင်းသု​တေသန ပြတိုက်​တွင်​ ပြသထားသည်​၊ ​ကြေးအ​မြောက်​ဖြစ်​ပြီး ရခိုင်​ပြည်​တွင်​ သွန်းလုပ်​​သော ပြည်​တွင်းဖြစ်​အ​မြောက်​တစ်​လက်​ဖြစ်​သည်​၊ ​မြောက်​ဦး ​ရှေး​ဟောင်းသု​တေသန ပြတိုက်​နံပါတ်​ (၅၃) ဖြစ်​ပြီး ပြင်​သစ်​နိုင်​ငံ အ​ရှေ့တိုင်းပညာရပ်​များ ​လေ့လာ​ရေးဌာန (EFEO)က မှတ်​တမ်းပြုစုလျက်​ရှိသည့် ရခိုင်​​ကျောက်​စာကမ္ပည်းစာ အညွန်းစာရင်းတွင်​ ဤ​ကြေးအ​မြောက်​စာကို ကတ်​တ​လောက်​နံပါတ်​ (A.44) အဖြစ်​ မှတ်​တမ်းတင်​ထားပါသည်​၊ ဤအ​မြောက်​စာကို (၁) ရခိုင်​မြန်​မာပဏ္ဍိတ်​ ဆရာကြီး ဦးဦးသာထွန်း (၂) ရခိုင်​သမိုင်း သု​တေသီ ဦး​အောင်​လှသိန်း (၃) ​ရှေး​ဟောင်းသု​တေသန ဦးစီးဌာန ဒုတိယညွန်​ကြား​ရေးမှူး (ငြိမ်း) ဆရာဦး​ကျော်​ထွန်း​အောင်​ (တက်​ထွန်းနီ ) တို့က ဖတ်​ရှု အက္ခရာ ဖလှယ်​ခဲ့ကြဖူးပြီး ဆရာဦး​ကျော်​ထွန်း​အောင်​က တက်​ထွန်းနီ (​မြောက်​ဦး ) က​လောင်​အမည်​ဖြင့် (၁၉၈၄_၈၅) ခုနှစ်​ စစ်​တွေ​ကောလိပ်​ နှစ်​လည်​မဂ္ဂဇင်းတွင်​ ရခိုင်​အ​မြောက်​ကြီးများအ​ကြောင်း ​ရေးသားတင်​ပြရာတွင်​ ​ဖော်​ပြခဲ့သည်​၊

အ​မြောက်​​ပေါ်တွင်​ စာငါး​ကြောင်း​ရေးထိုးပါရှိပြီး အ​မြောက်​​ပေါ်မှ စာများကို ဤ​ဆောင်းပါးတွင်​ ​အောက်​ပါအတိုင်း ဖတ်​ရှု​ဖော်​ပြပါသည်​၊ ထိုသို့ဖတ်​ရှုရာတွင်​ ဆရာကြီး ဦးဦးသာထွန်း ဆရာ ဦး​အောင်​လှသိန်း ဆရာ ဦး​ကျော်​ထွန်း​အောင်​တ်ို့၏ ဖတ်​ရှု​ဖော်​ပြချက်​များကို အ​ခြေပြုလျက်​ ထပ်​ဆင့်ပြန်​လည်​ဖတ်​ရှုတင်​ပြခြင်းသာဖြစ်​ပြီး ​ဖော်​ပြပါ ဆရာကြီးများ ကနဦး ဖတ်​ရှုသု​တေသနပြုခဲ့ကြသည့်​ကျေးဇူး​ကြောင့်သာ ကျ​တော့်အ​နေဖြင့် ယခုကဲ့သို့ တင်​ပြနိုင်​ခြင်းဖြစ်​​ကြောင်းကိုလည်း အ​လေးအနက်​တင်​ပြလိုက်​ပါသည်​၊

​အောက်​​ဖော်​ပြပါ ​ကြေးအ​မြောက်​စာ ဖတ်​ရှုမှုတွင်​ ဆရာကြီး (၁) (၃)တို့၏ဖတ်​ရှုမှုနှင့် စာ​ကြောင်း​ရေ ၁ တွင်​ စာလုံး နှစ်​လုံးခန့် စာ​ကြောင်း​ရေ ၄ တွင်​ စာလုံး နှစ်​လုံးခန့် ဆရာကြီး (၂) ဖတ်​ရှုမှုနှင့် စာ​ကြောင်း​ရေ ၂ တွင်​ စာ​လုံး သုံးလုံးခန့် စာ​ကြောင်း​ရေ ၃ တွင်​ စာလုံးတစ်​လုံးခန့် စာ​ကြောင်း​ရေ ၄ တွင်​ စာလုံးတစ်​လုံးခန့် ကွဲလွဲစွာ ဖတ်​ရှုတင်​ပြထားပါသည်​၊ ဥပမာအားဖြင့် ​ဖော်​ပြရလျှင်​ `သျှင်​´ (ဟထိုးပါ)နှင့် `သျင်​´ (ဟထိုးမပါ) `စစ်​တ​ကောင်း´ `စစ်​ ၁ ​ဂေါင်း´ `ဂြွတ်​လှည်​´ `ဂြွတ်​လည်​´ `သတ်​ရသှ်​´ `သတ်​၍ရသှ်​´
ကဲ့သို့​သောကွဲလွဲချက်​များဖြစ်​ပါသည်​၊

၁။ သ က္က ရာ ဇ်​ ၁ ၁ ၀ ၃ ခု ​ရွှေ န န်​ သ ခင်​ သျင်​
ဘ ဝ သျင်​ မ ဒ ရာဇ်​ရာ

၂။ ဇာ က သှ်​ အ မ ​တေ်​ ​သေနာ ပ တိ ကိုဝ်​ လွှတ်​၍ စစ်​ ၁ ​ဂေါင်​
၃။ ကို ဝ်​ မျ က်​​ တေ်​ ထုပ်​​ သော ခါ ဒ ဂါ (က) စစ်​ ကု လာ သှ် သင်​​ဘော
၄။ ဂြွ တ်​ လည်​ ကျင်​ ​ေ (ရ) တ က်​ ​တော င်​ တ တ်​ ကိုဝ်​ သတ်​ ၍ရသူ အ န
၅။ က်​ ​ပြောင်​

​ခေတ်​သစ်​အ​ရေးသားဖြင့် ပြန်​လည်​​ရေးသားတင်​ပြပါက `` သက္ကရာဇ်​ ၁၁၀၃ ခု (ခရစ်​နှစ်​ ၁၇၄၁ ခန့်) ​ရွှေနန်းသခင်​ အသျှင်​ ဘဝသျှင်​ မဒရာဇ်​ ရာဇာသည်​ အမတ်​​တော်​ ​သေနာပတိကို လွှတ်​၍ စစ်​တ​ကောင်းကို အမျက်​​တော်​ထွက်​​သောအခါ ဒါကာက စစ်​ကုလားသည့် သ​င်္ဘောဂြွတ်​​လှေကျင်​ ​ရေတပ်​ ​တောင်​တပ်​ကို သတ်​၍ရသည့် လက်​နက်​ ​ပြောင်း´´ ဟူ၍ဖြစ်​ပါသည်​၊(ဂြွတ်​​လှေ ghurab ရွက်​တိုင်​ ၂ ခုတပ်​ စစ်​​လှေ စစ်​​သ​င်္ဘော လက်​နက်​​ပြောင်း_အ​မြောက်​)၊

(ဂ) ဓညဝတီသိမ်းရ အ​မြောက်​များ

ဓညဝတီသိမ်းရအ​မြောက်​ဆိုသည်​မှာ ဓညဝတီ ရခိုင်​ပြည်​မှ သိမ်းပိုက်​ရရှိ​သော အ​မြောက်​များကိုဆိုလိုပါသည်​၊ ခရစ်​နှစ်​ ၁၇၈၅ တွင်​ ဓညဝတီ ရခိုင်​ပြည်​ကို မြန်​မာတို့ သိမ်းပိုက်​ပြီး​နောက်​ ရခိုင်​ဘုရင်​တို့၏ ​မြောက်​ဦး​ခေတ်​ နိဂုံးချုပ်​ခဲ့သည်​၊ ဓညဝတီသိမ်းရအ​မြောက်​ကဲ့သို့ပင်​ ဒွါရာဝတီသိမ်းရ အ​မြောက်​များကိုလည်း​တွေ့ရသည်​၊ ဒွါရာဝတီသိမ်းရ အ​မြောက်​များ​ပေါ်ရှိ ​ရေးထိုးနှစ်​များမှာ ဒွါရာဝတီမည်​​သော ယိုးဒယားပြည်​ကို မြန်​မာဘုရင်​တို့ ကျုး​ကျော်​သည့် ခုနှစ်​များနှင့်သာ တိုက်​ဆိုင်​​နေသည်​ကို​တွေ့ရသဖြင့် အဆိုပါ အ​မြောက်​များသည်​ ရခိုင်​ ဒွါရာဝတီ (သံတွဲ) နှင့် သက်​ဆိုင်​မှု မရှိလှပါ၊

ယခုအချိန်​ထိ ဓညဝတီသိမ်းရ အ​မြောက်​သုံးလက်​ ​တွေ့ရှိထားပါသည်​၊ အ​မြောက်​များတွင်​ ​ရေးထိုးထားသည့် ကမ္ပည်းစာအရ ရခိုင်​တို့​မြောက်​ဦးမြို့​တော်​ ကျဆုံးချိန်​ကို အတိအကျသိရှိနိုင်​သည်​၊ ဓညဝတီ ရခိုင်​ပြည်​ကို သိမ်းပိုက်​ရရှိချိန်​ကို သက္ကရာဇ်​ ၁၁၄၆ ခု ပြာသိုလပြည့်​ကျော်​ ၇ ရက်​ စ​နေ​နေ့ ညဉ့် ၄ ချက်​တီး​ကျော်​ ၁ နာရီ ဟု ခုနှစ်​ လ ရက်​ အချိန်​ နာရီနှင့်တကွ အ​မြောက်​အားလုံးက တညီတညွတ်​တည်း ​ဖော်​ပြကြပါသည်​၊

(ဂ-၁) ဓညဝတီသိမ်းရ စာတန်းပါ စ​ကော့တလန်​​ရောက်​ ရခိုင်​ပြည်​သုံး အ​မြောက်​

ဤအ​မြောက်​ကို ဗြိတိန်​နိုင်​ငံ စ​ကော့တလန်​နယ်​ အီဒင်​ဘာရာမြို့ရှိ ​ကောလ်​တန်​ ​တောင်​ကုန်း​ပေါ်တွင်​ ​တွေ့ရသည်​၊ ပြင်​သစ်​နိုင်​ငံ အ​ရှေ့တိုင်းပညာရပ်​များ ​လေ့လာ​ရေးဌာန (EFEO)က မှတ်​တမ်းပြုစုလျက်​ရှိသည့် ရခိုင်​​ကျောက်​စာကမ္ပည်းစာ အညွန်းစာရင်းတွင်​ ဤ​ကြေးအ​မြောက်​စာကို ကတ်​တ​လောက်​နံပါတ်​ (A.233)အဖြစ်​ မှတ်​တမ်းတင်​ထား​သည်​၊ ဤအ​မြောက်​အ​ကြောင်းကို ရခိုင်​သမိုင်းပညာရှင်​ ဆရာမကြီး ​ဒေါ်ကြန်​က အ​ဝေး​ရောက်​ မြန်​မာအ​မြောက်​ ​ခေါင်းစဉ်​ဖြင့် ၁၉၉၄ ခုနှစ်​ မတ်​လထုတ်​ က​နောင်​ စက်​မှုစီးပွားဂျာနယ်​တွင်​ ခရီးသွားမှတ်​တမ်းအသွင်​​ဆောင်​သည့် ​ဆောင်းပါးတစ်​ပုဒ်​​ရေးသားဖူးပါသည်​၊

အ​မြောက်​ကို စပိန်​နိုင်​ငံဘုရင်​ စတုတ္ထ​မြောက်​ ဖိလစ်​ (၁၆၀၅_၁၆၆၅)လက်​ထက်​ Royal Arms of Spain တွင်​ သွန်းလုပ်​သည်​ဟု ယူဆရပြီး အ​မြောက်​​ပေါ်တွင်​ ခရစ်​ ၁၆၂၄ ဟု ​ရေးထိုးပါရှိသည်​၊ အ​မြောက်​သွန်းလုပ်​နှစ်​သည်​ ရခိုင်​တွင်​ သီရိသုဓမ္မရာဇာဘုရင်​ ထီးနန်းစိုးစံချိန်​ (ခရစ်​ ၁၆၂၂_၁၆၃၈)လက်​ထက်​အတွင်း ကျ​ရောက်​လျက်​ရှိ​နေသည်​၊ ရခိုင်​ဘုရင်​သည်​ ဤအ​မြောက်​ကို ​ပေါ်တူဂီ ​ရေ​ကြောင်းသွားလာသူများထံမှတစ်​ဆင့် ရရှိပိုင်​ဆိုင်​ခဲ့သည်​ဟု ယူဆရပြီး သီရိသုဓမ္မရာဇာ လက်​ထက်​တွင်​ အသုံးပြုခဲ့ပါက ရခိုင်​ပြည်​သုံး ​ခေတ်​အမီဆုံး ဥ​ရောပထုတ်​ အ​မြောက်​လက်​နက်​တစ်​ခု ဖြစ်​ဖွယ်​ ရှိပါသည်​၊ ခရစ်​ ၁၇၈၅ ခုနှစ်​ ​မြောက်​ဦးမြို့​တော်​ ကျဆုံးချိန်​တွင်​ ဤအ​မြောက်​ကို မြန်​မာတပ်​များက သိမ်းပိုက်​ရရှိသည်​၊ ၁၈၈၅ ခုနှစ်​ အထက်​မြန်​မာပြည်​ကို ဗြိတိသျှတို့ သိမ်းပိုက်​ပြီး​သောအခါ ဤအ​မြောက်​ကို စ​ကော့တလန်​နယ်​ အီဒင်​ဘာရာမြို့သို့ ဗြိတိသျှတို့က သယ်​ယူသွားကြသည်​၊ အ​မြောက်​​ပေါ်တွင်​ ရခိုင်​ပြည်​မှ သိမ်းပိုက်​ရရှိသည့် အထိမ်းမှတ်​အဖြစ်​ ​ရေးထိုးထားသည့် (၁၁၄၆ ခု ပြာသိုလပြည့်​ကျော်​ ၇ ရက်​​နေ့ ၀​နေ့ (စ​နေ​နေ့) ည ၄ ချက်​တီး​ကျော်​ တစ်​နာရီတွင်​ ဓညဝတီသိမ်းရ)ဟု မြန်​မာဘာသာ စာတစ်​​ကြောင်းပါရှိသည်​၊
(မှတ်​ချက်​ ၁ ​နေ့ _တနင်္ဂ​နွေ
၂ လာ _တနင်္လာ
၆ ကြာ ​_သောကြာ
၀​နေ့_စ​နေ)

(ဂ-၂) ဓညဝတီသိမ်းရ စာတန်းပါ သီရိသုဓမ္မရာဇာ ဒါကာမှ သိမ်းပိုက်​ရရှိသည့် မဂို အ​မြောက်​

ဤအ​မြောက်အ​ကြောင်းကို ​ဆောင်းပါး၏အစပိုင်း အပိုဒ်​ခွဲ(က) တွင်​ တင်​ပြခဲ့ပြီးဖြစ်​ပါသည်​၊ မူလက မဂိုတို့ အသုံးပြုခဲ့သည့်အ​မြောက်​ကြီးဖြစ်​ပြီး ရခိုင်​ဘုရင်​ သီရိသုဓမ္မရာဇာ ဒါကာကို ခရစ်​နှစ်​ ၁၆၂၆ တွင်​ သိမ်းပိုက်​စဉ်​က ရရှိခဲ့​ကြောင်းကို ရခိုင်​ဘာသာဖြင့် စာ​ရေးထိုးပါရှိသည်​၊ (အ​မြောက်​​ပေါ်မှ ရခိုင်​ဘာသာကမ္ပည်းစာကို EFEO ကတ်​တ​လောက်​နံပါတ်​ A.253 အဖြစ်​ မှတ်​တမ်းတင်​ထားပါသည်​၊)
၁၇၈၅ ခု ရခိုင်​ပြည်​ကျဆုံး​သောအခါ ဤအ​မြောက်​ကို မြန်​မာတပ်​များက မြန်​မာမင်း​နေပြည်​​တော်​သို့တစ်​ဖန်​ သိမ်းပိုက်​သွားကြပြီး အ​မြောက်​​ပေါ်တွင်​ ဓညဝတီ ရခိုင်​ပြည်​မှ သိမ်းပိုက်​ရရှိ​ကြောင်း မှတ်​နမ်းတင်​ကြသည်​၊ ၁၈၈၅ ခု တတိယ အင်္ဂလိပ်​ မြန်​မာစစ်​အပြီး အထက်​မြန်​မာပြည်​ကို ဗြိတိသျှတို့ သိမ်းပိုက်ပြီးချိန်​တွင်​ ဤအ​မြောက်​ကို အိန္ဒိယနိုင်​ငံ မဒရပ်​မြို့ကို ဗြိတိသျှတို့က ယူ​ဆောင်​သွားကြပြန်​သည်​၊ အ​မြောက်​​ပေါ်မှ ဓညဝတီသိမ်းရ မြန်​မာဘာသာ ကမ္ပည်း​ရေးထိုးချက်​ကို ပြင်​သစ်​နိုင်​ငံ ​အ​ရှေ့တိုင်းပညာရပ်​များ​လေ့လာ​ရေးဌာန (EFEO) မှ မှတ်​တမ်းပြုစုလျက်​ရှိသည့် ရခိုင်​​ကျောက်​စာကမ္ပည်းစာ အညွန်းစာရင်းတွင်​ ကတ်​တ​လောက်​နံပါတ်​ (A.254 ) အဖြစ်​ မှတ်​တမ်းတင်​ထားပါသည်​၊ စာသုံး​ကြောင်းပါရှိပြီး ​အောက်​ပါအတိုင်း ဖတ်​ရှုနိုင်​သည်​၊

၁။ ၁၁၄၆ ခု ပြာသိုလပြည့်​ကျော်​

၂။ ၇ ရက်​ ၀​နေ ည​ ၄ ချက်​တီး​ကျော်​

၃။ ၁ နာရီတွင်​ ဓညဝတီ သိမ်းရ

(ဂ-၃) ဓညဝတီသိမ်းရ စာတန်းပါ ​နေပြည်​​တော်​စစ်​သမိုင်းပြတိုက်​​ရောက်​ ရခိုင်​ပြည်​သုံး အ​မြောက်​

ဤအ​မြောက်​ကို ယခုအခါ ​နေပြည်​​တော်​ရှိ တပ်​မ​တော်​စစ်​သမိုင်းပြတိုက်​တွင်​ ပြသထားသည်​ကို​တွေ့ရပြီး ဥ​ရောပတိုက်​ထုတ်​ ​ခေတ်​မီ​ကြေးအ​မြောက်​ဖြစ်​ပါသည်​၊ ​ အ​ဝေး​ရောက်​ မြန်​မာအ​မြောက်​ ​ခေါင်းစဉ်​ဖြင့် ၁၉၉၄ ခုနှစ်​ က​နောင်​ စက်​မှုစီးပွားဂျာနယ်​ပါ ဆရာမကြီး ဒေါ်ကြန်​၏ စ​ကော့တလန်​​ရောက်​ ရခိုင်​ပြည်​သုံးအ​မြောက်​အ​ကြောင်း​ရေးသားထားသည့်ဆောင်းပါးတွင်​ စ​ကော့တလန်​​ရောက်​ အ​မြောက်​နှင့်အလားတူသည့် အ​မြောက်​တစ်​လက်​ တပ်​မ​တော်​​မော်​ကွန်းတိုက်​တွင်​ ရှိ​ကြောင်း ​ရေးသားပါရှိသည်​၊ တပ်​မ​တော်​ စစ်​သမိုင်းပြတိုက်​ကို ​နေပြည်​​တော်​သို့ မ​ပြောင်း​ရွှေ့မီအချိန်​ထိ ဤအ​မြောက်​မှာ ရန်​ကုန်​မြို့ရှိ တပ်​မ​တော်​ စစ်​သမိုင်းပြတိုက်​တွင်​ တည်​ရှိခဲ့ပါသည်​၊ ဆရာမကြီး ဒေါ်ကြန်​၏ ​ဖော်​ပြချက်​ကို ​ထောက်​ရှု၍ အဆိုပါ အ​မြောက်​မှာ ရန်​ကုန်​မြို့ တပ်​မ​တော်​​မော်​ကွန်းတိုက်​မှ ရန်​ကုန်​မြို့ တပ်​မ​တော်​စစ်​သမိုင်းပြတိုက်​ ထိုမှတဖန်​ ​နေပြည်​​တော်​ တပ်​မ​တော်​စစ်​သမိုင်းပြတိုက်​သို့ အဆင့်ဆင့် ​ပြောင်း​ရွှေ့ခဲ့သည်​ဟု ယူဆရပါသည်​၊ အ​မြောက်​တွင်​ စာနှစ်​​ကြောင်း ​ရေးထိုးပါရှိပြီး အ​မြောက်​စာကို ပြင်​သစ်​နိုင်​ငံ ​အ​ရှေ့တိုင်းပညာရပ်​များ​လေ့လာ​ရေးဌာန (EFEO) မှ မှတ်​တမ်းပြုစုလျက်​ရှိသည့် ရခိုင်​​ကျောက်​စာကမ္ပည်းစာ အညွန်းစာရင်းတွင်​ ကတ်​တ​လောက်​နံပါတ်​ (A.252 ) အဖြစ်​ မှတ်​တမ်းတင်​ထားပါသည်​၊

၁။ ၁၁၄၆ ခု ပြာသိုလပြည့်​ကျော်​ ၇ ရက်​ ၀​နေ ည​

၂။ ၄ ချက်​တီး​ကျော်​ ၁ နာရီတွင်​ ဓညဝတီသိမ်းရ

​မြောက်​ဦး​ခေတ်​တ​လျောက်​ ရခိုင်​ပြည်​တွင်​ အသုံးပြုခဲ့​သော အ​မြောက်​များနှင့် အ​မြောက်​​ပေါ်တွင်​​ရေးထိုးထား​သော ကမ္ပည်းစာများအ​ကြောင်းကို အထက်​တွင်​တင်​ပြခဲ့ပါသည်​၊ ရခိုင်​ဘုရင်​တို့သည်​ ​ခေတ်​မီအ​မြောက်​လက်​နက်​များကို ပြည်​ပမှ တင်​သွင်းအသုံးပြုခဲ့ကြသကဲ့သို့ ကိုယ်​တိုင်​လည်း ပြည်​တွင်းတွင်​ ထုတ်​လုပ်​သုံးစွဲခဲ့ကြသည်​ကို ​တွေ့ရသည်​၊ သံအ​မြောက်​များကို သွန်းလုပ်​ရန်​အတွက်​ သံရိုင်းကို အိန္ဒိယနိုင်​ငံမှ တင်​သွင်းခဲ့ပြီး ရခိုင်​ပြည်​အတွင်းတွင်​ သံချက်​လုပ်​ရာ သံ​ထောင်​နည်​များ တည်​​ထောင်​ကာ သံချက်​လုပ်​ အ​မြောက်​သွန်းခဲ့ကြသည်​၊ ​ကြေးအ​မြောက်​အများကိုလည်း ကိုယ်​တိုင်​သွန်းလုပ်​ အသုံးပြုကြသည်​၊
ထိုနည်းတူစွာ မဂိုတို့သည်​ ရခိုင်​ရန်​မှ ကာကွယ်​ရန်​ သီးသန်​ ့ဦးတည်​ချက်​ဖြင့် အ​မြောက်​ကြီးများ သွန်းလုပ်​ အသုံးပြုခဲ့​ကြောင်းကိုလည်း မှတ်​တမ်းများက ပြဆိုသည်​၊ အဆိုပါ အ​မြောက်​ကြီးအချို့ကို ဒါကာမြို့တွင်​ ယ​နေ့တိုင်​ ​တွေ့မြင်​နိုင်​ပါ​သေးသည်​၊

ယခုတင်​ပြခဲ့သည့် ရခိုင်​ပြည်​သုံးအ​မြောက်​များနှင့် ယင်းတို့အ​ပေါ် ​ရေးထိုးထားသည့်စာ​ပေများကို ​လေ့လာခြင်းဖြင့် ရခိုင်​ဘုရင်​ သီရိသုဓမ္မရာဇာ လက်​ထက်​တွင်​ ဒါကာကို​အောင်​နိုင်​ခဲ့ခြင်းအ​ပေါ် ​ခေတ်​ပြိုင်​အ​ထောက်​အထားအဖြစ်​ အတည်​ပြုနိုင်​ခြင်း ရခိုင်​ရာဇဝင်​များတွင်​ ​ဖော်​ပြမပါရှိ​သော ရခိုင်​ဘုရင်​ မဒရာဇ်​ရာဇာလက်​ထက်​အတွင်းက စစ်​တ​ကောင်းသို့ ချီတက်​တိုက်​ခိုက်​ခြင်းအ​ကြောင်းကို မူရင်းအ​ထောက်​အထားအဖြစ်​​ဖော်​ထုတ်​နိုင်​ခြင်း ဓညဝတီ ရခိုင်​ပြည်​ကျဆုံးခဲ့​သော ခုနှစ်​ လ ရက်​ အချိန်​အတိကျကို ​ခေတ်​ပြိုင်​မူရင်းအ​ထောက်​ထားများမှ​နေ၍ ​ဖော်​ထုတ်​တင်​ပြနိုင်​ခြင်း စသည့် သမိုင်းဆိုင်​ရာ  အချက်​အလက်​သစ်​များကိုရရှိ​စေပါသည်​၊

ရခိုင်​သမိုင်းဆိုင်​ရာ ​ကျောက်​စာ ကမ္ပည်းစာများကို စတင်​​စု​ဆောင်း​ဖော်​ထုတ်​ ​လေ့လာဖတ်​ရှုခဲ့​သော ရခိုင်​ မြန်​မာ ပဏ္ဍိတ်​ ဆရာကြီး ဦးဦးသာထွန်းနှင့်တစ်​ကွ ရခိုင်​​ကျောက်​စာကမ္ပည်းစာများကို ကနဦး ဖတ်​ရှုသု​တေသနပြုခဲ့ကြသည့် ဆရာဦး​အောင်​လှသိန်း ဆရာ ဦး​ကျော်​ထွန်း​အောင်​နှင့် ဆရာ​တော်​ ရမ္မာဝတီ ပညာစာရတို့ကို ဤ​ဆောင်းပါးဖြင့်ဂါရဝပြုပါသည်​။ (​ကျော်​မင်းထင်​)

ရခိုင်​မဂ္ဂဇင်းမှကူးယူ​ဖော်​ပြပါသည်​
​မြောက်​ဦး ​ရှေး​ဟောင်းယဉ်​​ကျေးမှုနယ်​​မြေ
Photos_Credit