ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်းဆိုသည်မှာ (နိဒါန်း)
ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်းဆိုသည်မှာ (နိဒါန်း)
ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်း၏ ကျမ်းဦးမှတ်ဖွယ်ကို အဓိကရည်ရွယ်ချက်သုံးခုဖြင့် အောက်ပါအတိုင်း ရေးသား ဖော်ပြထားပါသည်။
ရည်ရွယ်များမှာ ---
(၁) ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်း၏ ဆိုလိုရင်း အချက်များကို ဖတ်ရှုသူတို့အား ရှေးဦးစွာ သိစေလိုခြင်း။
(၂) အဘိဓမ္မာဒေသနာနှင့် စပ်လျဉ်း၍ သိအပ်သော ဗဟုသုတ အကြောင်းအရာတို့ကို သိစေလိုခြင်း။
(၃) အဘိဓမ္မာဒေသနာသမိုင်းနှင့် မြန်မာပြည်၌ ဆရာအစဉ်အဆက် ရေးသားပြုစုခဲ့သည့် အဘိဓမ္မာသမိုင်း တို့ကို သိစေလိုခြင်းတို့ပင် ဖြစ်ပါသည်။
ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်း၏ ကျမ်းဦးမှတ်ဖွယ်၏ အစီအစဉ်မှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်ပါသည်။
၁။ ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်းဟု ခေါ်တွင်ပုံနှင့် ‘ဓမ္မသင်္ဂဏီ’ ပုဒ်၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်။
၂။ ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်း၌ ဟောကြားပုံ အစီအစဉ်များနှင့် ပါ၀င်သော အကြောင်းအရာ အချက်အလက်များ။
၃။ ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်း၏ မှတ်သားဖွယ်ရာ အနှစ်သာရ။
၄။ အဘိဓမ္မာပိဋကအကြောင်း။
၅။ အဘိဓမ္မာ၏ ထူးခြားချက်များ။
၆။ အဘိဓမ္မာ၏ နိဒါန်းများ။
၇။ အဘိဓမ္မာပိဋကသည် ဘုရားဟောဒေသနာ အစစ်ဖြစ်ကြောင်း။
၈။ အဘိဓမ္မာ ၇ ကျမ်း အကျဉ်းချုပ်။
၉။ အဘိဓမ္မာ၏ နက်နဲပုံများ။
၁၀။ အဘိဓမ္မာပိဋကသမိုင်း။
၁၂။ မြန်မာပြည် အဘိဓမ္မာသမိုင်းနှင့် အဘိဓမ္မာအရကောက်ကျမ်းများ၏ ကျေးဇူး။
၁၃။ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟ(သင်္ဂြိုဟ်)ကျမ်းနှင့် မြန်မာပြည်ဖြစ် အဘိဓမ္မာကျမ်းများ။
ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်း ခေါ်တွင်ခြင်း
လောကသုံးရပ် ဘုံသုံးထပ်အတွင်း၌ ရှိကြကုန်သော လူ နတ် ဗြဟ္မာသတ္တဝါတို့အား ဆင်းရဲ ဒုက္ခအပေါင်းမှ လွတ်မြောက်၍ နိဗ္ဗာန်ဟူသော ဝိမုတ္တိသုခကို ရရှိခံစားနိုင်ကြရန် ရည်သန်တော်မူလျက် ဗုဒ္ဓရှင်တော်မြတ် ဟောကြားတော်မူခဲ့သော တရားဒေသနာတော် အစဉ်သည် ပိဋကအားဖြင့် ဝိနည်း၊ သုတ္တန်၊ အဘိဓမ္မာဟူ၍ သုံးမျိုးသုံးစားသုံးပါးရှိပါသည်။ ထိုသုံးပါးတို့တွင် ဓမ္မသင်္ဂဏီပါဠိတော်သည် တတိယမြောက်ဖြစ်သည့် အဘိဓမ္မာပိဋက၏ ပထမဦးဆုံးကျမ်းဖြစ်သည်။
အဘိဓမ္မာဟု ဆိုရုံမျှဖြင့်ပင် သုတ္တန်ဒေသနာတော်များထက် ထူးခြားသာလွန်သည့် တရားတော်ဖြစ်ကြောင်း အများအားဖြင့် နားလည်ကြပြီးဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်သည့်အတိုင်း ထိုအဘိဓမ္မာပိဋိက၀င်ကျမ်း ခုနှစ်ဆူတို့အနက် လက်ဦးဆုံးဖြစ်သော ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်းသည်လည်း အဘိဓမ္မာဒေသနာ၌ ပင်ရင် အကျဆုံး အရေးအကြီးဆုံး ကျမ်းကြီးဖြစ်သည်ဟူသော အချက်မှာ ထင်ရှားပေါ်လွင်လျက်နေပေသည်။ သို့ဖြစ်ရကား ထိုအချက်ကိုပင် ပို၍ ထင်ရှားစေရန် “ဓမ္မသင်္ဂဏီ” ဟူသော ဝေါဟာရစကားလုံး၏ ဆိုလိုရင်း အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို တိတိကျကျ ကြံဆရှာဖွေ၍ ပြရသော် ---
“ဓမ္မသင်္ဂဏီ” ဟူသောစကားလုံး၌ ‘ဓမ္မ’ နှင့် ‘သင်္ဂဏီ’ ဟူသောပုဒ်နှစ်ခုကို သမာသ်တွဲစပ်ထားခြင်းဖြစ်၏။ အလွယ်ဆုံးအားဖြင့် ဖွင့်ဆိုရှင်းလင်းပြရပါမူ ---
ဓမ္မ = သဘာ၀တရားများ
သင်္ဂဏီ = သိမ်းကျုံးစုပေါင်း၍ယူခြင်း (ပြခြင်း)။
= ကောင်းစွာ (ပြည့်စုံစွာ) ရေတွက်ခြင်း ဟူ၍ အဓိပ္ပါယ်ရလေသည်။
ထို့ကြောင့် ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်းသည် --
(၁) သဘာ၀တရား (ပရမတ္ထတရား) အားလုံးကို သိမ်းကျုံးစုပေါင်း၍ ပြသောကျမ်း။
(၂) ကောင်းမွန်ပြည့်စုံစွာ သဘာ၀တရား (ပရမတ္ထတရား) တို့ကို ရေတွက်၍ ပြသောကျမ်းဟု ဆိုလိုသည်။
ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်း၌ ဟောကြားပုံ အစီအစဉ်
မာတိကာ အစီအစဉ် ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်း၌ ခေါင်းစဉ် “မာတိကာ” ကို ရှေးဦးစွာ ဟောတော်မူသည်။
ယင်းခေါင်းစဉ် “မာတိကာ”ကို (၁) ပရမတ္တတရားတို့ကို သုံးစုပြု၍ ဟောတော်မူသော ခေါင်းစဉ် “ကိကမာတိကာ”၊ (၂) ပရမတ္ထတရားတို့ကို နှစ်စုပြု၍ ဟောတော်မူသော ခေါင်းစဉ် “ဒုက မာတိကာ'ဟူ၍ နှစ်မျိုးခွဲ၍ ဟောတော်မူသည်။
ယင်း ၂-မျိုးအနက် ဒုကမာတိကာကိုလည်း (၁) အဘိဓမ္မာနည်း ဒုကမာတိကာ၊ (၂) သုတ္တန်နည်း ဒုကမာတိကာဟူ၍ နှစ်မျိုးခွဲ၍ ဟောတော်မူသည်။
တိကမာတိကာ။ ။ယင်းမာတိကာ သုံးမျိုးတို့တွင် “တိကမာတိကာကို ကုသလတိက် စသောအားဖြင့် ၂၂-တက်ခဲ့၍ ဟောတော်မူသည်။
ဒုကမာတိကာ။ ။အဘိဓမ္မာနည်း ဒုကမာတိကာကို ဟေတုဒုက် စသောအားဖြင့် ဒုက်ပေါင်း ၁၀၀-ခဲ့၍ ဟောတော်မူသည်။
သုတ္တန္တိက ဒုကမာတိကာ။ ။သုတ္တန်နည်း ဒုကမာတိကာကို ဝိဇ္ဇာဘာဂီဒုက် စသောအားဖြင့် ဒုက်ပေါင်း ၄၂-ဒုက် ခွဲ၍ ဟောတော်မူသည်။
-------------------
ဒုကမာတိကာ - ပရမတ္ထတရား(၄)ပါးကို နှစ်စုပြု၍ ဟောအပ်သောကြောင့် “ဒုကမာတိကာ” ဟုခေါ်သည်။ ဒုက် - သဒ္ဒါ၊ အနက်အားဖြင့် အချင်းချင်း မစပ်ကြ၍ “ဒုက်” မည်၏။
--------------------------
ဝိဇ္ဇာဘာဂီဒုက်မှာ ဝိဇ္ဇာဘာဂီတရားနဲ့ အဝိဇ္ဇာဘာဂီတရားဆိုပြီး နှစ်ဖို့ နှစ်စု ခွဲ၍ ဟောထားပါသည်။
ဝိဇ္ဇာဘာဂီတရား - ဝိဇ္ဇာ (၈)ပါး သို့ ဆည်းကပ်တတ်သောတရား။
ဝိဇ္ဇာ (၈)ပါးဆိုတာ ..
(၁) ဝိပဿနာဉာဏ်
(၂) မနောမယိဒ္ဓိဉာဏ်
(၃) ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏ်
(၄) ပရစိတ္တဝိဇာနနဉာဏ်
(၅) ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်
(၆) ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်
(၇) ဒိဗ္ဗသောတဉာဏ်
(၈) အာသဝက္ခယဉာဏ် တို့ပဲဖြစ်ပါသည်။
------------------------------------------------
ဝိဇ္ဇာဘာဂီတရားများကို အရကောက်သော် ဝိဇ္ဇာ(၈)ပါးနှင့်ယှဉ်သော ---
မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ် (၄)ပါး၊
မဟာကြိယာ ဉာသံ (၄) ၊
အဘိံညာဉ် (၂) ၊
အရဟတ္တမဂ် (၁) + အမောဟကြဉ် စေတသိက် ၃၇ ပါး ---
တို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီနေရာမှာ အမောဟကို ဘာကြောင့် ကြဉ်ရသလဲဆိုတော့ ဝိဇ္ဇာရဲ့ အရတရားက ပညာ။ တနည်း အမောဟစေတသိက် ဖြစ်ပါတယ်။ ထိုပညာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်စေတသိက်တွေကို ကောက်တဲ့အခါ ထိုပညာကို ကြဉ်ကောက်ရခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ သူ့ကိုယ်သူ ပြန်မယှဉ်တာမို့ပါ။
-----------------------------------
အဝိဇ္ဇာဘာဂီတရား - သိအပ်သည်ကို မသိမှု ၊ သစ္စာလေးကို မသိမှု အဝိဇ္ဇာသို့ ဆည်းကပ်တတ်သောတရား။
သူ့ကို အရကောက်သော် -- အကုသိုလ်စိတ် (၁၂) + မောဟကြဉ် စေတသိက် (၂၆)ပါး ရပါမယ်။
ဒီနေရာမှာ ဘာကြောင့် မောဟကို ကြဉ်ရပါသလဲ ?
အဝိဇ္ဇာသည် မောဟတရားကိုယ်ရတာမို့ ထို အဝိဇ္ဇာနှင့်ယှဉ်ဖက် စိတ်စေတသိက်တရားတို့ကို ကောက်ရာမှာ မောဟကို ကြဉ်ရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ သူ့ကိုယ်သူ ပြန်မယှဉ်နိုင်တာမို့ပါ။
------------------------------------
ကဏ္ဍ အစီအစဉ်
ယင်း မာတိကာ တိက် ဒုက်တို့ကို မူထား၍ ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်းကို
(၁) စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍ
(၂) ရူပကဏ္ဍ
(၃) နိက္ခေပကဏ္ဍ
(၄) အဋ္ဌကထာကဏ္ဍဟူ၍ အပိုင်းကြီး လေးပိုင်းတို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်၍ ဟောတော်မူသည်။
ယင်းအပိုင်းကြီးလေးပိုင်းတို့တွင် စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍနှင့် ရူပကဏ္ဍကို ကုသလာ ဓမ္မာ အကုသလာ ဓမ္မာ, အဗျာကတာ ဓမ္မာ ဟူသော ကုသလတိက်မာတိကာအရ အကျယ်ဝေဖန်၍ ဟောတော် မူသည်။
၁။ မိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍ ဟူသည် စိတ်, စေတသိက်တိုကို ပြဆိုသောဒခပိုင်းဖြစ်သည်။
၂။ ရူပကဏ္ဍဟူသည် ရုပ်တို့ကို ပြဆိုသောအပိုင်း ဖြစ်သည်။
ယခုစာအုပ်မှုတို့၌ တွေ့ရှိနေရသော စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍနှင့် ရူပကဏ္ဍတို့သည် ကုသလတက် တခုမျှ ကိုသာ ဝေဖန်၍ဟောတော်မူသော အပိုင်းများ ဖြစ်ကြသည်၊ အမှန်အားဖြင့် ဤကုသလတိုက်ကို နည်းယူ၍ ကြွင်းသော ဟိုက် ဒုက်တို့ကိုလည်း ဤကဲ့သို့ ဝေဖန်ရမည်ပင် ဖြစ်သည်။
၃။ နိက္ခေပကဏ္ဍသည် တိက် ဒုက်အားလုံးတို့ကို သိမ်းကျုံး၍ မကျဉ်းမကျယ်ပြဆိုထားသည့် အပိုင်းဖြစ်သည်၊ စင်စစ်အားဖြင့် “နိက္ခေပကဏ္ဍ”ဟူသောစကား၌ “နိုက္ခပ”၏ အဓိပ္ပါယ်မှာ ပယ်စွန့်ခြင်းဟူ၍ ဖြစ်သည်၊ “ကဏ္ဍ”ဟူသည် အပိုင်းကို ဆိုလိုသည်။ စကားနှစ်ရပ် ပေါင်းလိုက်သော် “နိက္ခေပကဏ္ဍ”ဟူသည် “ပယ်စွန့်ထားသောအပိုင်း”ဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်၊ ပယ်စွန့်ထားပုံကို ရှင်းလင်းဖော်ပြပါအံ့၊ မြတ်စွာဘုရားသခင်သည် ကုသလတိုက်၌ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍနှင့် ရူပကဏ္ဍတိုကို အကျယ်ဆုံးနည်းဖြင့် ဝေဖန်ဟောကြားတော်မူခဲ့သည်။
ဤနည်းအတိုင်း အခြား ကြွင်းကျန်သော တိက်, ဒုက်များကို ဝေဖန်ဟောကြားတော်မူပါက ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်းကြီးမှာ ဆုံးနိုင်မည် မဟုတ်ချေ၊ သို့ဖြစ်သောကြောင့် နိက္ခေပကဏ္ဍကို ဟောတော်မူသောအခါ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍနှင့် ရူပကဏ္ဍတို့၌ ဟောတော်မူသည့် အကျယ်ဝေဖန်သည့်နည်းကို ပယ်စွန့်ပြီးလျှင် မကျဉ်းမကျယ် သောနည်းဖြင့်သာ ဟောတော်မူခြင်းဖြစ်သည်။
ဤသို့ အကျယ်ဆုံးနည်းကို ပယ်စွန့်၍ မကျဉ်းမကျယ်နည်းကို ပြဆိုသော အပိုင်းဖြစ်သော ကြောင့် “နိက္ခေပကဏ္ဍ” ဟု ခေါ်ပေသည်။
၄။ အဋ္ဌကထာကဏ္ဍ၌ “အဋ္ဌ” နှင့် ““အတ္တ” အတူတူပင်ဖြစ်သည်၊ “အတ္တ”ဟူသည် ဤနေရာ၌ တရားကိုယ်သဘာဝကို ဆိုလိုသည်။ “က”ဟူသည် ဤနေရာ၌ ဟောကြားခြင်းကိုဆိုသည်၊ “ကဏ္ဍ”ဟူသည် အပိုင်းကို ဆိုသည်၊ စကားသုံးလုံး ပေါင်းလိုက်သော် သဘာဝတရားကိုယ် များကို ဟောကြားပြဆိုရာ အပိုင်းဟု ဆိုလိုသည်၊ ဤအဋ္ဌကထာကဏ္ဍသည် သုတ္တန္တိကဒုက်တို့မှ တပါး ကြွင်းသော တိက် ဒုက် အားလုံးတိုင် အရကောက်ကို ပြဆိုသောအပိုင်း ဖြစ်သည်။
________________
၁-စိတ္တုပ္ပါဒ ကဏ္ဍ
ယင်းအပိုင်းကြီး လေးပိုင်းတို့တွင် စိတ် စေတသိက်တို့ကို ပြဆိုသော စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍကို ကုသလ တိက်၏ ခေါင်းစဉ်မာတိကာနှင့်အညီ”
(က) ကုသိုလ်စိတ် စေတသိက် (ကုသလာ ဓမ္မာ) (ခ) အကုသိုလ်စိတ် စေတသိက် (အကုသလာ ဓမ္မာ) (၈) အဗျာကတစိတ် စေတသိက် (အဗျာကတာ ဓမ္မာ) ဟူ၍ သုံးမျိုးခွဲ၍ ဟောတော်မူသည်။
ယင်းသုံးမျိုးတို့တွင် ကုသိုလ်စိတ် စေတသိက်တို့ကို ဘူမိဘေဒနည်းအားဖြင့်
(က) ကာမဘုံသို့ ရောက်စေတတ်သော ကုသိုလ်
(ခ) ရူပဘုံသို့ ရောက်စေတတ်သော ကုသိုလ်
(ဂ) အရူပဘုံသို့ ရောက်စေတတ်သော ကုသိုလ်
(ဃ) ဘုံသုံးပါး၌ ဖြစ်စေတတ်သော ကုသိုလ်
(c) ဘုံသုံးပါးမှ ထွက်မြောက်စေတတ်သော ကုသိုလ် ဟူ၍ ငါးပိုင်းခွဲ၍ ဟောတော်မူသည်။
ယင်းငါးပိုင်းတို့တွင် - ကာမဘုံသို့ ရောက်စေတတ်သော ကုသိုလ်ကို ပဌမစိတ် ဒုတိယစိတ် ။ပ။ အဋ္ဌမစိတ်ဟူ၍ ရှစ်ပါးခွဲ၍ ဟောတော်မူ၏။ ယင်းရှစ်ပါးတို့ကိုလည်း အောက်ပါအစီအစဉ်အတိုင်း ၃-ပိုင်းအားဖြင့် ဟောတော်မူသည်။
(က) ပဌမ ကာမာဝစရ မကကုသိုလ်စိုက်နှင့် ယှဉ်ဘက် စေကသိက်တို့ကို ပိုင်းခြား၍ပြော “ဓမ္မ ဝဝတ္ထာန ဝါရ” (ဓမ္မ-တရား။ ဝဝတ္ထာန-ခွဲခြားခြင်း။ ဝါရ-အလှည့်)
(ခ) ယင်းဝါရ၌ ဟောကြားခဲ့သောစိတ် စေတသိက်ကို စုပေါင်း၍ တဖန် ခန္ဓာအားဖြင့်မည်မျှ အာယတနားဖြင့် မည်မျှ စာအားဖြင့် ၂၃-ပါးသော အစုတို့ဖြင့်ရေတွက်၍ ပြသော “ဧကာသ ဝါရ”(ကောဋ္ဌာသ စုပေါင်းခြင်း။ ဝါရ-အလှည့်)။
(ဂ) ယင်းဓမ္မဝဝတ္ထာနဝါရ၌ ဟောကြားခဲ့သော ပဌမမာကုသိုလ်စိတ်နှင့် ယှဉ်ဘက်စေတသိက်တရားတို့သည် အကြောင်းအကျိုး တိုက်ဆိုင်၍ ဖြစ်ပေါ်လာသော သဘောတရားသက်သက်မျှသာ ဖြစ်ကုန်၏၊ ဤတရားတို့၌ “အတ္တ”ဟု စွဲယူစရာ အနှစ်သာရ ဘာမျှမရှိကုန်၊ ဖြစ်ပြီးလျှင် ပျက်မြဲသဘောသာ ရှိကုန်၏ဟု “အတ္တမှ ဆိတ်သုဉ်းသည့်အဖြစ်ကို သိစေရန် ကောဋ္ဌာသဝါရ၌ ဟောကြားခဲ့သော ၂၃-ပါးသော အစေ့တို့တွင်“ဓမ္မ အစုတခုတိုး၍ ၂၄-ပါးသော အစုတိုဖြင့် တဖန် ပြဆိုသော “သုညတဝါရ” (သုညတ-အတ္တမှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း။ ဝါရ-အလှည့်) အားဖြင့် အပိုင်းသုံးပိုင်းခွဲ၍ ဟောတော်မူသည်။
ယင်း ဓမ္မဝဝနဝါရကိုလည်း ---
(က) အကျဉ်းအားဖြင့် ပြဆိုသော ဥဒ္ဒသဝါရ
(ခ) အကျယ်အားဖြင့် ပြဆိုသော နိဒ္ဒေသဝါရဟူ၍ (၂)ပိုင်းခွဲ၍ ဟောတော်မူသည်။
ယင်းဥဒ္ဒသဝါရကိုလည်း “ဖဿပဉ္စမကဘေဒ ́စသောအားဖြင့် ၁၇-ပိုင်းခွဲခြား၍ ဟောတော် မူသည်၊ ထို ၁၇-ပိုင်းတို့တွင်—
(က) ဖဿပဉ္စမက။ ။အကျိုး ဖြစ်သော စိတ်တခု ဖြစ်ပေါ်လာရန် အဘိဓမ္မာနည်း အရအကြောင်းအမျိုးမျိုး ရှိ၏၊ ယင်းအကြောင်းအမျိုးမျိုးတို့တွင် ဖဿ စသော ငါးပါးသောတရားတို့သည် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်း ဖြစ်၏၊ ဝါ အဦးအစ ပဌမ အကြောင်း ဖြစ်၏၊
(ဆိုလိုရင်းအဓိပ္ပါယ်မှာ ပဌမ မဟာကုသိုလ်စိတ်ဖြစ်လိုသော် အာရုံတခုခုနှင့် တိုက်ဆိုင်တွေထိမှု ဖဿ စသော တရားကို ရှေးဦးစွာဖြစ်ပေါ်ရသည်၊ တိုက်ဆိုင်တွေထိမှု ဖဿ စသည် မရှိပါက မည်သည့်တရားမှ မဖြစ်ပေါ်နိုင်ပါ)၊
ထိုကြောင့် ပဌမ မဟာကုသိုလ်စိတ်နှင့် ယှဉ်နိုင်သော စေတသိက်တို့ကိုပြဆိုရာ၌ “ဖဿပဉ္စမကဘေဒ ́နည်းကို ရှေးဦးစွာဟောတော်မူသည်။
( ခ) စျာနင်တရား ၅-ပါး။ ။ယင်း “ဖဿပဉ္စမက” တရားတို့ ဖြစ်ပေါ်လာရန် အ ကြောင်းအမျိုးမျိုးရှိရာတွင် အနီးကပ်ဆုံးသော အကြောင်းကိုရှာသော် ဝိတက်စသော ဈာနင်တရား ငါးပါးသည် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်း ဖြစ်၏၊
(ဆိုလိုရင်း အဓိပ္ပါယ်မှာ ဝိတက်က ကောင်းသောအာရုံသို့တင်ပေးမှသာ ပဌမ မဟာကုသိုလ်စိတ်သည် ဖဿ စသော စေတသိက်ငါးပါးနှင့်တကွ ဘွားကနဲပေါ်လာရသည်)၊
ထိုကြောင့် “ဖဿပဉ္စမက”ကို ဟောကြား ပြီးနောက် ဝိတက်စ ဈာနဘေဒ ́နည်းကို ဟောကြားတော်မူသည်။
(ဂ) ဣန္ဓေ ၈-ပါး။ ။ယင်း ကောင်းသောအာရုံကို ကြံစည် သုံးသပ်မှုစသော “စျာနဘေဒ”တရားကို ဖြစ်ပေါ်ရန် အကြောင်း အမျိုးမျိုးရှိရာတွင် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းကိုရှာသော် သဒ္ဓါစသော ဣဋေ ရှစ်ပါးသည် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းဖြစ်၏၊
ထိုကြောင့် “ဈာနဘေဒ ́နည်းကို ဟောကြားပြီးနောက် “ဣန္ဒိယဘေဒ ́နည်းကိုဟောကြားတော်မူသည်။
(ဃ) မဂ္ဂင် ၅-ပါးအစု။ ။ကောင်းသောအာရုံကို ကြံစည်လျှင် ကုသိုလ်ဖြစ်သည်ဟု အစိုးတရယုံကြည်မှု သဒ္ဓါ စသော တရားတို့ ဖြစ်ပေါ်လာရန် အကြောင်း အမျိုးမျိုးကိုရှာသော် ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိမှု “သမ္မာဒိဋ္ဌိစသော “မဂ္ဂဘေဒ တရားတို့သည် အနီး ကပ်ဆုံး အကြောင်း ဖြစ်ကုန်၏၊
(ဆိုလိုရင်းအဓိပ္ပါယ်မှာ အစိုးတရယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားဟူသည် ဤလမ်းသည် ဧကန်မုချ ကောင်းကျိုးပေးမည့် လမ်းဟု အမြင်မှန်-အသိမှန် “သမ္မာဒိဋ္ဌိ ရှိသော သူတို့၌သာ ဖြစ်နိုင်သည်။ အမြင်မှန် အသိမှန် သမ္မာဒိဋ္ဌိမရှိပါက ယုံကြည်မှု “သဒ္ဓါ” မဖြစ်နိုင်ပါ။)
ထိုကြောင့် ဣန္ဒိယဘေဒနည်းကို ဟောကြားပြီးနောက် သမ္မာဒိဋ္ဌိ စသော “မဂ္ဂဘေဒ ́ နည်းကို
ဟောကြားတော်မူသည်။
(င) ဗိုလ်ငါးပါးအစု။ ။အမြင်မှန် အသိမှန် “သမ္မာဒိဋ္ဌိ စသော “မဂ္ဂဘေဒ”တရားတို့ ဖြစ်ပေါ်ရန် အကြောင်း အမျိုးမျိုးရှိရာတွင် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းကို ရှာသော် မတုန်မလှုပ် ခိုင်မြဲစွာ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါ”စသော “ဗလဘေဒ ́တရားတို့သည် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းဖြစ်ကုန်၏၊
ထိုကြောင့် သဒ္ဓါအားစသော “ဗလဘော နည်းကို “မဂ္ဂဘေဒနည်း၏ အခြားမဲ့၌ ဟောကြားတော်မူသည်။
(ဤနေရာ၌ ဣန္ဒနှင့် ဗိုလ်အထူးကို စဉ်းစားသင့်၏၊ အစိုးရမှုတရားတို့သည် အမြင်မှန်ရပြီးမှ ဖြစ်ကုန်၏၊ ဗိုလ်တရားတို့သည် အမြင်မှန် ရမှု၏ အထောက်အပံ့ အကြောင်းတရားတို့ ဖြစ်ကုန်၏)။
(စ) မူလ ၃-ပါး။ ။သဒ္ဓါစသောအား ငါးပါး ဖြစ်ပေါ်ရန် အကြောင်းအမျိုးမျိုးရှိရာတွင်အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းကိုရှာသော် မတွယ်တာမှု “အလောဘ” နှင့် အဒေါသ၊ အမောဟတည်းဟူသော အမြစ်သုံးခု “မူလ” တရားတို့သည် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်း ဖြစ်ကုန်၏၊
ထိုကြောင့် “ဗလဘေဒ”နည်း၏ အခြားမဲ့၌ မျိုးစေ့အမြစ် ‘မူလဘေဒ ́နည်းကို ဟောကြားတော်မူရသည်။
(ဆ) ကမ္မပထတရား ၃-ပါး။ ။ကုသိုလ်အမြစ် ကုသိုလ်မျိုးတရားတို့ဖြစ်ပေါ်ရန်အကြောင်းအမျိုးမျိုးရှိရာတွင် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းကို ရှာသော် မမက်မောမှု “အနဘိ” စသောတရားတို့သည် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းတို့ဖြစ်ကုန်၏။
(ဆိုလို ရင်းအဓိပ္ပါယ်မှာ ကုသိုလ်အမြစ် ကုသိုလ်မျိုးစေ့တရားတို့သည် မမက်မောမှု “အနဘိဇ္ဈာ” စသော တရားတို့ဖြင့် ဒါန သီလ ဘာဝနာကံကို ပြုခဲ့သောသူတို့၌သာ ဖြစ်နိုင်သည်၊ ဒါန သီလ ဘာဝနာ မပြုသောသူတို့၌ မျိုးစေ့မတည်နိုင်ချေ)၊
ထိုကြောင့် မျိုး ‘မူလဘေဒ ́နည်း၏ အခြားမဲ့၌ ကုသိုလ်ကံကို ပြုသော “ကမ္မပထဘေဒ ́ နည်းကို ဟောကြားတော်မူရသည်။
(ဇ) လောကပါလတရား ၂-ပါး။ ။ဒါန သီလစသောကုသိုလ်ကံတရားတို့ပြုလုပ်ရန်အကြောင်းအမျိုးမျိုးရှိရာတွင် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းကိုရှာသော် ရှက်ကြောက်မှု “ဟိရီဩတ္တပ္ပ”တည်းဟူသော “လောကပါလ ́တရား ၂-ပါးတို့သည် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းဖြစ်ကုန်၏၊
(ဆိုလိုရင်းအဓိပ္ပါယ်မှာ အရှက်အကြောက်ရှိသောသူတို့၌ ဒါနသီလ စသော တရားတိုဖြစ်နိုင်ကုန်၏၊ အရှက်အကြောက်မရှိသောသူသည် အဘယ်မှာလျင် ကုသိုလ် ပြုကြမည်နည်း၊ အကုသိုလ်ကို ပြုကြမည်သာဖြစ်၏)၊
ထို့ကြောင့် ကုသိုလ်ကံကိုပြုသော “ကမ္မပထဘေဒ ́နည်း၏အခြားမဲ့၌ ရှက်ကြောက်မှု “လောကပါလဘေဒနည်းကို ဟောကြားတော်မူရသည်။
(ဈ) ကိုယ်စိတ်ငြိမ်းချမ်းမှုတရား ၆-စုံ။ ။လောက၌ အရှက်အကြောက်တရားတို့ ဖြစ်ပေါ်ရန်
အ ကြောင်းအမျိုးမျိုးရှိရာတွင် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းကိုရှာသော် ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါး ငြိမ်းချမ်းမှု `ပဿဒ္ဓိစသောတရားတို့သည် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းတို့ဖြစ်ကုန်၏၊
“(ဆိုလိုရင်းအဓိပ္ပါယ်မှာ ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါး ပူလောင်၍နေသောသူတို့၌ ရှက်ကြောက်မှု `ဟီရိ သြတ္တပ္ပတရားကို မတည်နိုင်ချေ၊ ငြိမ်းချမ်းမှုရှိသောသူတို့၌သာ ဖြစ်ပေါ်လာ နိုင်သည်၊
ထိုကြောင့် “လောကပါလဘေဒ ́နည်း၏ အခြားမဲ့၌ “ပဿဒ္ဓိ ယုဂဠစာအစုံ (၆) စုံ (ည--ဌ-၃-၀) ကို ဟောကြားတော်မူရသည်။
(ဏ) သတိ သမ္ပဇညတရား ၂-ပါး။ ။ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ငြိမ်းချမ်းမှု “ပဿဒ္ဓိ” စသော တရားတို့
ဖြစ်ပေါ်ရန် အကြောင်းအမျိုးမျိုးရှိရာတွင် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းကိုရှာသော် သတိ သမ္ပဇဉ်တရားတို့သည် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းဖြစ်ကုန်၏၊
ထို့ကြောင့် “ပဿဒ္ဓိယုဂဠ ၆-ခုတို့၏ အခြားမဲ့၌ “သတိ သမ္ပဇည” အစုံကို ဟောကြားတော်မူရသည်။
(တ) သမထ ဝိပဿနာ။ ။စိတ်ဆင်းရဲမှုတရားများကို ဖယ်ရှားနိုင်သော သတိ ပညာ တရားတိုဖြစ်ပေါ်ရန် အကြောင်းအမျိုးမျိုးရှိရာတွင် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းကိုရှာသော် သမထ ဝိပဿနာတရားတို့သည် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းဖြစ်ကုန်၏။
ထို့ကြောင့် “သတိ သမ္ပဇည အစုံ၏ အခြားမဲ့၌ “သမထ ဝိပဿနာ အစုံကို ဟောကြားတော်မူရသည်။
(ထ) ဝီရိယ သမာဓိ။ ။ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ငြိမ်းချမ်းမှုစသော အကျိုးတရားများကို ဒိဋ္ဌဓမ္မ
ပေးစွမ်း နိုင်သော သမထ ဝိပဿ နာ လုပ်ငန်း ဖြစ် မြောက်ရန် အကြောင်းအမျိုးမျိုးရှိရာတွင် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းကိုရှာသော် ကြိုးစားမှုပါယာ မပျံ့လွင့်မှု “အဝိက္ခေပ ́တို့သည် အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းဖြစ်ကုန်၏၊
(ဆိုလိုရင်းအဓိပ္ပါယ်မှာ သမထ ဝိပဿနာ လုပ်ငန်းဟူသည် ကြိုးစားမှု ဝီရိယလွန်က ဥဒ္ဓစ္စဖြစ်နေတတ်သည်၊ တည်ကြည်မှု “သမာဓိလွန်က ထိနမိဒ္ဓဖြစ်နေတတ်သည်၊ ဝီရိယတည်းဟူသော ပါဟု သမာဓိတည်းဟူသော အဝိက္ခေပနှစ်ပါးကို ညီမျှခွာထားနိုင်မှသာ သမထ ဝိပဿနာလမ်း အမှန်သို့ ရောက်နိုင်သည်၊ တခုခုလွန်နေက လမ်းမှား သို့ ရောက်သွားနိုင်သည်)၊
ထိုကြောင့် “သမထ ဝိပဿနာ”အစုံ၏ အခြားမဲ့၌ “ပါဟု အဝိက္ခေပါ” အစုံကို ဟောကြားတော်မူရသည်။
စင်စစ်အားဖြင့် ဆိုခဲ့ပြီးသော ဖဿဘေဒစသော ၅၆-ပါးသောတရားတို့သည် ပဌမ မဟာ ကုသိုလ်စိတ်နှင့် တပြိုင်နက်ပင် ဖြစ်ကြသည်၊ ထိုသို့ခွဲခြားခြင်းငှါ နက်နဲလှသော အဘိဓမ္မာဒေသနာတော်မြတ်ကို ဤသို့ အကြောင်းအကျိုး ဆက်သွယ်၍ ပြနေရခြင်းဖြစ်သည်။
ထိုပြင် အဋ္ဌကထာ ဆရာ၏ဉာဏ်ကို နည်းမှီး၍ အဘိဓမ္မာဉာဏ် ရင့်သန်ကြီးထွားရန် စူးစမ်းရှာဖွေ လေ့လာနည်းကို ပြခြင်းမျှသာ ဖြစ်ပါသည်။
ဤသို့အားဖြင့် မြတ်စွာဘုရားသည် မဟာကုသိုလ်ပဌမစိတ်၌ နည်းအားဖြင့် ၁၇နည်း၊ အပြားအားဖြင့် ၅၆-ပါးသော တရားတို့ကို ဝေဖန်၍ပြတော်မူသည်။
ယင်းသို့ ပြဆိုထား သော်လည်း ဤမဟာကုသိုလ် ပဌမစိတ်၌ ယှဉ်နိုင်သော ကြွင်းကျန်သောတရားများလည်း ရှိကြ၊ ယင်းကြွင်းကျန်သောတရားများကိုလည်း ယှဉ်သင့်သည်အားလျော်စွာ ယှဉ်ယူကြ ပါဟု “ယေဝါပန သဒ္ဒါဖြင့် မိန့်မှာတော်မူသည်၊ “ယေဝါပန” သဒ္ဒါကား အကျဉ်းချုပ်ဖြစ်သည်၊ “ယေဝါပန သဒ္ဒါဖြင့် မှာထားသော စေတသိက်များကို အဋ္ဌကထာ ဆရာကြီးတို့က “ယေဝါပနကစေတသိက်များဟု ခေါ်ကြသည်။
ဤမဟာကုသိုလ် ပဌမစိတ်၌ အကျုံးဝင်သည့် ယေဝါပနက စေတသိက်များကား—၁။ ဆန္ဒ ၂။ အဓိမောက္ခ ၃။ မနသိကာရ ၄။ တတြမဇ္ဈတ္တတာ ၅။ ကရုဏာ ၆။ မုဒိတာ ၇။ သမ္မာဝါစာ ဂ။ သမ္မာကမ္မန္တ ၉။ သမ္မာအာဇီဝ-ပေါင်း ၉-ပါးဖြစ်သည်။
ယင်း ယေဝါပနက စေတသိက် ၉-ပါးတို့တွင် ဝိရတီစေတသိက်သုံးပါးနှင့် အပ္ပမညာစေတသိက် နှစ်ပါးတို့သည် အမြဲမယှဉ်သော “အနိယတ” စေတသိက်များ ဖြစ်ကြသည်။ ယင်းစေတသိက် တို့ကို ယေဝါပနက စေတသိက်တို့၌ ထည့်သွင်းခြင်းမှာ ဉာဏ်ပညာနုသူတို့ပင် သိသာနိုင်ပေသည်။
ဆန္ဒစသော ကြွင်းသော စေတသိက်လေးပါးတို့သည် အမြဲယှဉ်သော “နိယတ စေတသိက်များ ဖြစ်ကြသည်။
သို့ပါလျက် ယေဝါပနက စေတသိက်၌ ယင်းတို့ကို ထည့်သွင်းထားခြင်းအကြောင်း တို့ကို ပြည့်စုံစွာ လေ့လာသင့်လှသည်။ ။
ယင်းစေတသိက်လေးပါးတို့တွင် ဆန္ဒစေတသိက်ကို ပို၍ပင် စဉ်းစားသင့်ပေသည်။
အဘယ် ကြောင့်ဆိုသော် ထိုထိုပါဠိတော်တို့၌ အကုသိုလ်ဆန္ဒကို “ကာမစ္ဆန္ဒ-ဆန္ဒရာဂ” စသောအားဖြင့်၎င်း ကုသိုလ်ဆန္ဒကို ဆန္ဒာဓိပတိ ဆမ္ဘိဒ္ဓိပါဒ်စသောအားဖြင့်၎င်း နေရာများစွာတို့၌ ဟောကြားတော် မူသည်၊ အထူးအားဖြင့် တေဘုမ္မကကုသိုလ်ပြရာအပိုင်း ကာမာဝစရကုသိုလ်အခန်း လောကုတ္တရာကုသိုလ်အခန်းတို့၌ပင် “ဆန္ဒာဓိပတေယျ ́ဟု အမည်အားဖြင့် ထင်ရှားစွာ ဖော်ပြထားသည်ကို သတိပြုအပ်လှသည်။
ယင်းတို့ကို သေချာစွာ စိစစ်ပြနေပါက အဘိဓမ္မာကျမ်းကြီး တကျမ်းမျှ ကျယ်ဝန်းသွားပေမည်၊ ဤနိဒါန်း၌ကား ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်းကို လေးလေးနက်နက် လေ့လာသင် ကြားလိုသူတို့အတွက် လေ့လာပုံ လေ့လာနည်း အရိပ်အမြွက်မျှကိုသာ ဖော်ထုတ်ပြလိုက်ရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
စောသဇင်(မန္တလေး)
------------------------------------
------------------------------------
https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1786793911445588&id=828441470614175&sfnsn=mo
Comments
Post a Comment